WINNICA LIBIĄŻ

Niewielkie, górnicze miasto Libiąż jest położone w bezpośrednim sąsiedztwie Chrzanowa i Trzebini, w tak zwanym Jaworznicko-Chrzanowskim Okręgu Przemysłowym. W ostatnim czasie o tych miejscach słyszy się dość często w wiadomościach z powodu szkód górniczych, które zaczęły występować po zamknięciu tutejszych kopalni węgla. Z Krakowa można tu dojechać wygodnie samochodem lub pociągiem w niewiele dłużej niż trzy kwadranse. Większość z nas pewnie nie spodziewałaby się, że w takiej postindustrialnej i zurbanizowanej okolicy można trafić na winnicę z prawdziwego zdarzenia.

Nie zapominajmy jednak, że jest to południowo-zachodni kraniec Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Południowa część Jury byłą przez wieki znana z uprawy winorośli a także dzisiaj jest to centrum odradzającego się małopolskiego winiarstwa. Również w okolicach Libiąża można odnaleźć ślady dawnych winnic. W odległości kilku kilometrów, w miejscowości Babice, znajdują się ruiny biskupiego zamku Lipowiec, wokół którego w XVII wieku znajdowały się rozległe plantacje winnej łozy. W XVI i XVII stuleciu wspomina się także o winnicach należących do zamku w oddalonym kilkanaście kilometrów Zatorze.

Licząca obecnie ponad cztery hektary powierzchni Winnica Libiąż została założona w 2011 roku przez państwa Ewę i Piotra Kurdzielów. Pan Piotr – znany miejscowy przedsiębiorca – wspomina, że pomysł tego przedsięwzięcia dojrzewał stopniowo podczas licznych rodzinnych wyjazdów zagranicę, które z reguły były planowane także pod kątem nowych doznań kulinarnych. Wszyscy znajomi od dawna bowiem wiedzą, że u państwa Kurdzielów dobrze się jada i nikt nie wychodzi od nich głodny. Podczas owych podróży, odkrywanie nowych smaków i miejscowych specjałów zazwyczaj odbywało się w towarzystwie lokalnych win.

Początki winnicy były bardzo skromne. We wspomnianym 2011 roku zasadzono na przydomowej działce skromnych 300 krzewów winorośli zakupionych – dość spontanicznie – w jednej z okolicznych szkółek. Wśród nich trafiły się zarówno odmiany do wyrobu wina, jak i deserowe. W następnym roku winnica powiększyła się o kolejnych 1300 sadzonek, tym razem dobranych już z większym rozmysłem pod kątem przyszłej produkcji wina. Przy ich doborze doradzał najbardziej doświadczony polski winiarz i szkółkarz winorośli Roman Myśliwiec z Winnicy Golesz w Jaśle. W kolejnych latach, każdej wiosny, dosadzano około 1,5–2 tysiące winnych krzewów, przez co powierzchnia plantacji powiększała się o kilkadziesiąt arów. Tym sposobem winnica rozrosła się stopniowo do powierzchni ponad 4,5 hektara, na której uprawia się ponad 18 tysięcy krzewów winorośli.  

Równocześnie z rozwojem uprawy powstawała infrastruktura do produkcji wina. Pierwsze winiarskie próby odbywały się dosłownie w warunkach garażowych, w zaadaptowanych przydomowych pomieszczeniach gospodarczych. W roku 2016 oddany został do użytku osobny, dwukondygnacyjny, wygodny i profesjonalnie wyposażony budynek winiarni z częściowo zagłębioną w ziemi obszerną piwnicą. W tym samym 2016 roku została także zarejestrowana komercyjna produkcja wina.

Winnica znajduje się w części miasta zwanej Libiążem Małym, która zachowała stosunkowo sielski charakter, z jednorodzinną zabudową luźno rozrzuconą wśród ogrodów, sadów i zagajników. Sama plantacja położona jest na łagodnym wzniesieniu wypiętrzonym kilkadziesiąt metrów ponad okoliczny teren, około 310–320 metrów n.p.m., na zboczu o wystawie zachodniej. W winnicy dominują gleby gliniaste z domieszką piasku i rumoszu skalnego, na podłożu triasowych dolomitów i wapieni jurajskich.

W winnicy uprawia się w sumie kilkanaście odmian winorośli. Spośród nich najważniejsze odmiany na wina białe, to johanniter, hibernal, solris, seyval blanc, muszkat odeski, siegerrebe oraz rdzennie polska jutrzenka wychodowana w Jaśle. Natomiast podstawowymi szczepami na wina czerwone są regent, rondo, zweigelt, pinot noir, dornfelder, cabernet cortis i cabernet cantor.

Taka różnorodność odmian pozwala na uzyskanie stosunkowo szerokiej palety win. Winnica posiada w swojej stałej ofercie ponad 20 win jednoodmianowych lub kupażowanych z różnych szczepów. Z ekonomicznego punktu widzenia ważną rolę odgrywają popularne wina półwytrawne i półsłodkie przeznaczone do bieżącego spożycia. Znajdują one zbyt przede wszystkim w lokalnych sklepach i restauracjach. Chlubą winnicy są jednak wytrawne wina, które są oznaczone na etykiecie jako „premium”. Są to wina przeznaczone do dłuższego dojrzewania i nierzadko, zwłaszcza czerwone, butelkowane dopiero po 2–3 starzenia w zbiornikach lub – częściej – w beczkach. Te wina trafiają z kolei do dobrych restauracji, a także do specjalistycznych sklepów winiarskich, głównie w Krakowie i innych większych miastach.

Wszystkie wina najpierw przechodzą fermentację w zbiornikach stalowych, z pełną kontrolą temperatury, a następnie, po paru miesiącach, są klasyfikowane do poszczególnych kategorii. Wina popularne po kupażowaniu oraz odpowiedniej obróbce i stabilizacji, przy zastosowaniu współczesnych technologii winiarskich, są butelkowana zazwyczaj przed następnym winobraniem.

Natomiast wina „premium” są klarowane i stabilizowane w znacznie bardziej naturalny sposób, w procesie długiego leżakowania, często bez filtracji i z minimalnym użycia środków klarujących. Wina czerwone leżakują zazwyczaj 2 do 4 lat w nowych lub używanych beczkach dębowych i dopiero po tym czasie są kupażowane, a następnie butelkowane. Natomiast do leżakowania win białych używa się zarówno zbiorników stalowych, jak i beczek dębowych oraz akacjowych. Wina te po leżakowaniu w zbiorniku i beczce zazwyczaj spędzają kolejny rok dojrzewając w butelkach, zanim trafią na rynek.

Winnica Libiąż, jako jedna z nielicznych polskich winnic jest także producentem tak zwanych win likierowych, czyli naturalnie słodkich win wzmacnianych gronowym destylatem, produkowanych podobną metodą, jak porto, szery, czy madera. Od paru lat powstają tu także wina musujące. Są to zarówno wina produkowane klasyczną metodą wtórnej fermentacji w butelce, podobnie jak szampany, które leżakują co najmniej 18 miesięcy nad osadem drożdżowym, jak też naturalne wina musujące w bardzo modnym ostatnio stylu „pét-nat”. Uzupełnieniem oferty winnicy są także własnej produkcji destylaty gronowe długo leżakujące w dębowych beczkach.

Ponieważ produkcja win z serii „premium”, a także destylatów, win likierowych oraz klasycznych win musujących wymaga nie tylko sporo cierpliwości, ale także miejsca do ich leżakowania, dotychczasowa infrastruktura w postaci wzniesionego kilka lat temu winiarni powoli przestaje już do tego celu wystarczać. Dlatego obecnie w jej pobliżu powstaje kolejna, jeszcze obszerniejsza piwnica, a nad nią sala degustacyjna zdolna pomieścić kilkadziesiąt osób. Ta nowa inwestycja pozwoli więc także rozwinąć ofertę enoturystyczną winnicy.

Od pewnego czasu właściciele winnicy mocno stawiają na ekologię. Plantacja winorośli przechodzi obecnie proces konwersji, którego zwieńczeniem będzie uzyskanie certyfikatu uprawy organicznej. Przyjazne dla środowiska podejście widoczne jest także w winiarni, gdzie spora część zużywanej energii pochodzi z kolektorów słonecznych i pomp ciepła. W ostatnich rocznikach bardziej naturalne staja się także same wina z Libiąża, przy produkcji których stopniowo ogranicza się użycie dwutlenku siarki oraz innych preparatów i dodatków.